Dobór odpowiednich środków ochrony roślin to jeden z najważniejszych elementów wpływających na sukces upraw i rentowność gospodarstwa. W natłoku dostępnych preparatów, nazw handlowych i substancji aktywnych, łatwo o błąd, który może skutkować nie tylko stratami w plonach, ale i negatywnymi konsekwencjami dla środowiska. Jak zatem prawidłowo dobierać opryski do konkretnych upraw, by działały skutecznie, bezpiecznie i ekonomicznie?

Rozpoznanie wroga, czyli diagnostyka agrofagów

Zanim sięgniemy po jakikolwiek oprysk, niezbędna jest dokładna diagnoza problemu. Nie każda zmiana na liściach to choroba grzybowa, a nie każdy owad to szkodnik wymagający interwencji chemicznej.

Choroby roślin

• Objawy wizualne: Kluczowe jest nauczenie się rozpoznawania typowych objawów chorób. Czy są to plamy na liściach, zgnilizna, naloty, deformacje pędów? Ważny jest kolor, kształt i rozmieszczenie objawów.
• Faza rozwoju rośliny: Wiele chorób jest specyficznych dla danej fazy rozwojowej rośliny. Inne zagrożenia występują w fazie siewek, inne w okresie kwitnienia czy dojrzewania.
• Warunki środowiskowe: Wilgotność, temperatura, rodzaj gleby – to wszystko ma wpływ na rozwój patogenów. Monitorowanie warunków pogodowych i glebowych może pomóc w przewidywaniu zagrożeń.

Szkodniki

• Identyfikacja szkodnika: Różne gatunki owadów czy roztoczy wymagają różnych strategii zwalczania. Należy dokładnie określić, z jakim szkodnikiem mamy do czynienia. Pomocne są atlasy szkodników, a także konsultacje z doradcami rolniczymi.
• Próg ekonomicznej szkodliwości: Nie każdy pojedynczy szkodnik wymaga interwencji. Istnieją ustalone progi ekonomicznej szkodliwości, powyżej których straty spowodowane przez szkodniki przewyższają koszt zabiegu.
• Cykl rozwojowy: Zrozumienie cyklu rozwojowego szkodnika pozwala na wybór optymalnego momentu aplikacji środka, tak aby trafić w najbardziej wrażliwą fazę rozwoju.

Wybór odpowiedniego typu środka ochrony roślin

Gdy wiemy już, z czym walczymy, możemy przystąpić do wyboru odpowiedniego preparatu. Środki ochrony roślin dzielą się na kilka podstawowych kategorii:

Fungicydy (grzybobójcze)

Służą do zwalczania chorób grzybowych. Dzielimy je na:

• Kontaktowe: Działają na powierzchni rośliny, tworząc barierę ochronną. Skuteczne w zapobieganiu infekcjom.
• Systemiczne: Wnikają do wnętrza rośliny i krążą w jej sokach, chroniąc również nowo przyrastające tkanki. Skuteczne zarówno zapobiegawczo, jak i interwencyjnie.
• Wgłębne: Penetrują powierzchnię liści, ale nie przemieszczają się na większe odległości w roślinie.

Insektycydy (owadobójcze)

Przeznaczone do zwalczania szkodników owadzich. Możemy wyróżnić:

• Kontaktowe: Działają na szkodnika po bezpośrednim kontakcie z opryskiwaną powierzchnią lub samym owadem.
• Żołądkowe: Działają po spożyciu przez szkodnika tkanek rośliny lub samego środka.
• Gazowe (fumiganty): Działają w postaci par lub gazu, wykorzystywane rzadziej, głównie w zamkniętych przestrzeniach.
• Systemiczne: Podobnie jak w przypadku fungicydów, wnikają do rośliny i są rozprowadzane w jej sokach, zabijając szkodniki żerujące na roślinach.

Herbicydy (chwastobójcze)

Służą do zwalczania chwastów. Dzielą się na:

• Selektywne: Zwalczają tylko określone gatunki chwastów, nie uszkadzając rośliny uprawnej.
• Nieselektywne (totalne): Zwalczają wszystkie rośliny, z którymi mają kontakt. Używane przed siewem/sadzeniem lub na ugorach.
• Doglebowe: Działają przedwschodowo, tworząc warstwę ochronną w glebie, która hamuje kiełkowanie chwastów.
• Naliste: Działają po wzejściu chwastów, aplikowane bezpośrednio na liście.

Akarycydy (roztoczobójcze)

Specjalistyczne preparaty do zwalczania roztoczy, takich jak przędziorki.

Nadrzędne kryteria doboru środka

Poza typem środka, istnieje szereg innych czynników, które należy wziąć pod uwagę:

1. Substancja aktywna i mechanizm działania

Zawsze zwracaj uwagę na substancję aktywną (lub substancje) i jej mechanizm działania. Rotacja substancji aktywnych o różnych mechanizmach działania jest kluczowa w zapobieganiu powstawaniu odporności agrofagów na środki ochrony roślin. Stosowanie przez wiele lat tej samej substancji lub substancji z tej samej grupy chemicznej prowadzi do selekcji populacji odpornych.

2. Spektrum działania

Czy środek zwalcza szerokie spektrum agrofagów, czy jest bardzo selektywny? W niektórych przypadkach (np. w integrowanej ochronie roślin) preferowane są środki selektywne, aby nie szkodzić pożytecznym owadom.

3. Faza rozwojowa uprawy

Upewnij się, że środek jest dopuszczony do stosowania w danej fazie rozwojowej uprawy (np. przed kwitnieniem, po kwitnieniu). Niektóre środki mogą być fitotoksyczne dla roślin w określonych fazach.

4. Warunki pogodowe

Temperatura, wilgotność powietrza, siła wiatru – to wszystko wpływa na skuteczność i bezpieczeństwo aplikacji. Sprawdź zalecenia producenta dotyczące optymalnych warunków do wykonania zabiegu. Unikaj oprysków w wysokich temperaturach, silnym nasłonecznieniu lub przed spodziewanymi opadami deszczu.

5. Okres karencji i prewencji

• Okres karencji: Czas, jaki musi upłynąć od ostatniego zastosowania środka do dnia zbioru rośliny lub produktów pochodzenia roślinnego przeznaczonych do konsumpcji.
• Okres prewencji: Czas, w którym ludzie i zwierzęta gospodarskie nie mogą przebywać na obszarze, na którym zastosowano środek ochrony roślin.
  Przestrzeganie tych okresów jest absolutnie niezbędne dla bezpieczeństwa żywności i zdrowia ludzi.

6. Bezpieczeństwo dla środowiska i organizmów niecelowych

Wybieraj środki, które są jak najmniej szkodliwe dla pszczół i innych zapylaczy, organizmów wodnych, dżdżownic i mikroorganizmów glebowych. Zwracaj uwagę na piktogramy i ostrzeżenia na etykiecie.

7. Możliwość mieszania zbiornikowego

Wiele gospodarstw stosuje mieszaniny zbiornikowe, aby zaoszczędzić czas i paliwo. Upewnij się, że wybrane środki mogą być ze sobą mieszane i nie dojdzie do obniżenia skuteczności działania lub fitotoksyczności. Zawsze wykonuj próbę mieszania w małej objętości.

8. Rejestracja i dopuszczenie do obrotu

Używaj wyłącznie środków, które posiadają aktualną rejestrację w Polsce i są dopuszczone do obrotu dla danej uprawy i agrofaga. Listy dopuszczonych środków są regularnie aktualizowane i dostępne w internecie (np. na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi).

Integrowana ochrona roślin – priorytet!

Pamiętajmy, że dobór chemicznych środków ochrony roślin jest tylko jednym z elementów szerszej strategii, jaką jest Integrowana Ochrona Roślin (IOR). IOR zakłada wykorzystanie wszystkich dostępnych metod zwalczania agrofagów w sposób zrównoważony, z priorytetem dla metod niechemicznych, a chemiczne środki ochrony roślin traktowane są jako ostateczność, stosowana na podstawie progów ekonomicznej szkodliwości i w minimalnych, skutecznych dawkach.

W ramach IOR należy:

• Stosować płodozmian: Ogranicza rozwój specyficznych dla danej uprawy chorób i szkodników.
• Wybierać odporne odmiany: Dostępne są odmiany roślin o zwiększonej odporności na wybrane choroby i szkodniki.
• Optymalizować agrotechnikę: Prawidłowe nawożenie, uprawa gleby, siew we właściwym terminie – to wszystko wzmacnia rośliny i czyni je mniej podatnymi na ataki.
• Monitorować uprawy: Regularne lustracje pól pozwalają na wczesne wykrycie problemu i szybką interwencję.
• Wykorzystywać metody biologiczne: Drapieżne owady, parazytoidy, mikroorganizmy – to naturalni wrogowie szkodników.

Prawidłowy dobór środków ochrony roślin to sztuka, która wymaga wiedzy, doświadczenia i ciągłego doskonalenia. Nie jest to jedynie wybór preparatu z półki sklepowej, ale świadoma decyzja oparta na rzetelnej diagnozie, znajomości cyklu życia agrofaga, właściwości środka oraz panujących warunków. Inwestycja w wiedzę i precyzyjne działanie w tym obszarze z pewnością przełoży się na zdrowsze uprawy, wyższe plony i większą rentowność Państwa gospodarstwa. Nie zapominajmy także o bezpieczeństwie własnym, innych osób i środowiska, zawsze stosując się do zaleceń producenta i przestrzegając zasad dobrej praktyki rolniczej.

Materiał sponsorowany.